NGUYỄN
HIẾU
Ngôn ngữ
- tiếng nói- phương
tiện giao tiếp
chủ yếu
của con người.
Đứng về
mặt nào đó ngôn ngữ
là một tấm
lăng kính phản ảnh
khá trung thực hình thái xã hội
con người. Nhìn vào thực
trạng ngôn ngữ
trên bình diện là một
đối tượng
nghiên cứu, và nghe tiếng
nói có thể
nhận ra xã hội
đó đang ở giai đoạn
nào, những hình thái chính trị , kinh tế
, xã hội của
giai đoạn đó ra sao. Thầy
tôi giáo sư Đinh Gia Khánh từng
nhấn mạnh
ngôn ngữ cũng như
một sinh vật
có thể sinh ra và mất
đi. Chính vì thế nên ngôn ngữ luôn luôn
tồn tại
hai trạng thái. Một
là tử ngữ(
những tiếng
mất đi), hai là sinh ngữ( những
tiếng phát sinh). Bên cạnh đó ngôn ngữ
còn có sự biến
thái- hiện trạng
biến đổi
nhóm ngôn ngữ của
nhóm người theo từng
nghề nghiệp,
tầng lớp
xã hội chịu
tác động của
hoàn cảnh
xã hội, quan niệm,
trình độ văn hoá giáo dục.
Cuối
thế kỉ
19, đầu thế
kỉ 20 kinh thành Thăng Long dần dần
được đô thị
hoá, tầng lớp
quí tộc mới,
thương gia hình thành. Phương tiện
giao thông hồi đó dành cho tầng
lớp này ngoài ngựa,
còn có các loại cáng,
đểu ( một
thứ giống
như kiệu
). Những người
phục vụ
hai phương tiện
này gọi là phu cáng, phu đểu bị
coi là tầng lớp
thấp hèn, bị
khinh miệt nhất
xã hội dạo
đó. Vì quan niệm này nên trong ngôn ngữ dậy
con thời này có câu răn dậy ”mày không học
hành tử tế lớn
lên cũng chỉ làm đồ
đều cảng
thôi”. Lâu dần danh từ
chỉ hai nghề
này đựơc ghép lại
thành một tính từ
miệt thị”
đồ đểu
cáng”. Hà nội vốn
là thành phố nhiều
cây me, cây sấu, khi mùa hè về
xuất hiện
nhóm thanh, thiếu niên trèo me trèo sấu để
hái, lượm hai
loại quả
này. Thời Pháp thuộc
quan niệm những
người làm nghề
này “trèo me trèo sấu” là hạng
cùng đinh, mạt hàng trong xã hội
. Danh từ này lâu dần
trở nên duy danh để
chỉ những
kẻ ăn cắp
vặt, lang thang, lưu
manh, vô giáo dục, cơ
nhỡ chốn
Hà Thành “đồ trèo
me trèo sấu”… Dẫn
hai ví dụ về
sự biến
thái, chuyển hoá ngữ
nghĩa của ngôn ngữ
để càng thấy
rõ tác động của
hoàn cảnh xã hội
lớn lao như
thế nào trong việc
làm thay đổi trạng
thái ngôn ngữ.
Bên cạnh
sự biến
thái đó thì các nhà ngôn ngữ học luôn luôn khẳng định
ngôn ngữ Việt
Nam
là một trong những
ngôn ngữ thuộc
vào loại có sức
sống nhất
trên thế giới.
Trải qua mọi
thăng trầm, biến
động của
lịch sử,
ngôn ngữ Việt
nam chẳng những
không mất đi, bị
nghèo nàn, biến dạng
mà còn ngày càng phong phú, sinh động vì biết
chọn lọc,
hoà đồng và du nhập
một cách hợp
lý mọi loại
ngôn ngữ ngoại
lai khi du nhập vào nứơc
ta. Sự biến
hoá của tiếng
Hán trở thành tiếng
Hán Việt nhập
vào hệ thống
ngôn ngữ tiếng
Việt Mường
cổ( ngôn ngữ
gốc của
tiếng Việt),
rồi sự
du nhập của
tiếng
Pháp đựơc chuyển
hoá vào dòng chảy tiếng
Việt là những
ví dụ sinh động
. Ngày này dân tộc ta trong giao tiếp hàng ngày đã xử
dụng thành thạo
vốn ngôn từ
có những từ
xuất phát từ
tiếng Hán chiếm
đến trên dưới
67% trong ngôn ngữ nứơc
ta , và hàng loạt tiếng có gốc
tiếng Pháp đã đựơc
Việt hoá một
cách tài ba như” xà phòng, tăm, xích, líp, xích lô, ba gác…”..
Tất cả
sự chuyển
hoá đều có qui luật
trong ngôn ngữ…
Nhưng
đến giai đoạn
hiện nay nghe cách nói thường ngày của
một số
tầng lớp,
nhất là giới
tuổi trẻ thì có thể
nhận ra tình trạng
ngôn ngữ nước
ta hay nói cụ thể
hơn là tiếng
Việt của
chúng ta đang bị biến
thái theo hứơng thoái hoá đáng báo động. Có thể
nói sự biến
thái này như một
tiếng chuông báo động
về nền
văn hoá nứơc ta đang bị
xâm thực, cưỡng
dâm một
cách vô lối, đang mất
dần bản
sắc dân tộc
trong ngôn ngữ, tiếng
nói mà cha ông ta dầy công xây dựng và giữ
gìn suốt cả
chiều dài phát triển
của nền
văn hoá Việt nam .
Thực
trạng của
sự biến
thái này ra sao ?
Chỉ
cần nghe qua trong giao tiếp hàng ngày
đã thấy. Một
ông, một bà ở
thành phố hay phụ
cận cả
đời không biết
một chút tiếng
Anh nào nhưng gặp
nhau là phụt ra câu chào như
người Mỹ
“hê lô”. Để biểu
hiện sự
ưng thuận
sau khi bàn bạc một
công việc gì đấy
bất kể
trong lĩnh vực nào cũng hạ
một câu” ô
kê”, rồi “Ô kê nhé”. “Ô kê đi “,”ô kê ạ”. Một
đứa trẻ
lên ba tuổi tập
nói khi ra về chào ông bà nội,
ngoại cũng đựơc
bố mẹ
nhắc” con bai ông bà đi” Và đứa trẻ
như một
con vẹt bập
bẹ” bai bai ông. Bai bai bà”.
Trong quán bia nơi
ngôn ngữ được
thả phanh sự
biến
thái này càng được gia tăng đến ghê gớm.
Các bia sĩ nói với nhau” cậu
phải Nông quốc
Chấn thằng
cha ấy đi. Không, hết
tiền thì anh em mình phải Juven tút đấy.
Còn tao, uống thế
thôi , không tao lại ác dê nôn xong livécphun một trận
thì mệt lắm”.
Trong lớp
học. Học
sinh thì thào với nhau khi thầy giáo vắng
mặt “Thầy
đi đâu mà đầu lâu thế.
Đã vậy thì bọn
mình cứ thoải
con gà mái đi”. Giới trẻ
không chỉ đàm thoại
với nhau bằng
thức thứ
ngôn ngữ biến
dạng bất
chấp tất
cả qui luật
của ngôn ngữ
mà còn đua nhau biến tấu,
trình diễn, xem đó như
một thứ
mốt thời
thượng. Tệ
hại hơn
thứ ngôn ngữ
ma muội cần
lên án này lại còn được
nhà xuất bản
Mỹ Thuật
thuộc ngành văn hoá sưu
tầm, tập
hợp trong một
cuốn sách mang tên “ Sát thủ đầu
mưng mủ”
nhân vụ án về
tên sát nhân ngàn lần
đáng lên án Lê Văn Luyện khi sát hại cả
một gia đình lương
thiện. Trong “tác phẩm”
khủng khiếp
này các “nhà văn hoá” đã liều lĩnh đưa ra những
mẫu câu đáng sợ
như “tự
nhiên như cô tiên”,”ngất
ngây con gà tây”, tào lao bí đao”, “đã xấu
lại còn xa”…
Sự
biến thái, phá vỡ
mọi qui luật
của ngôn ngữ
này càng có đất tung hoành dụng
võ hơn trong các tin nhắn, trong chát, trong thư điện
tử của
lứa tuổi
trẻ . Tôi tình cờ
biết được
một số
từ vựng
của kiểu
nhắn tin trao đổi
cho nhau giữa các bạn
trẻ . Xin đưa
ra đây một số
trong hàng trăm, nghìn từ vựng các bạn
trẻ đã xử
dụng mà nếu
tình cờ chúng ta đọc
được thì cũng chịu,
không hiểu nối
nếu không nắm
được loại
từ điển
quái dị này.
Oki được
hiểu là đồng
ý. Li là chào . Del
là sửa bỏ,
gạt đi. Ngơi
là ngăn lại.
Humni là hôm nay.Iu là yêu. No table là không bàn “… Xin được trích một
câu nhắn tin của
bạn trẻ
khi xử dụng
loại ngôn ngữ
đặc chủng
này” tối này go uot nhé. Nếu OK thì phone cho tui . Đồn có địch
, no table “( tạm dịch
“ tối này đi nhé. Nếu
được thì gọi điện
cho tôi .Nhà đang có khách. Không bàn tiếp”…
Đó là chưa
kể việc
ưa nói tục,
nói trống không theo kiểu
ngoại ngữ
càng làm cho sự biến
thái ngôn ngữ phát triển
theo chiều hướng
đáng ngại.
Nguyên nhân của sự
biến thái đáng sợ này
Nhờ
sự đổi
mới của
nhà nứơc
nên hơn hai chục
năm nay Việt Nam bứơc
vào giai đoạn mở
cửa trong mọi
lĩnh vực từ
kinh tế đến
văn hoá. Nếu trong thời
kì bao cấp dân ta chỉ
được tiếp
xúc với văn hoá cộng
đồng các nứơc
XHCN trong đó chủ yếu
là văn hoá Liên xô, Trung quốc . Ngoại ngữ
được học
trong trường từ
hệ phổ
thổng đến
đại học
là Trung Văn, Nga văn thì đến giai đoạn này … Nền
văn hoá thế giới
tràn ngập vào nứơc
ta, trong đó với thế
mạnh tiếng
Anh là ngôn ngữ đựơc
xử dụng
phổ cập
trong giao tiếp và trong nhiều
lĩnh vực toàn cầu
đã dần
dần có có vị
trí quan trọng trong sự
đào tạo, giáo dục
của nứơc.
Điều này cắt
nghĩa vì sao tiếng Anh lại
có ảnh hưởng
mạng mẽ
ở nứơc
ta cả mặt
tốt lẫn
mặt chưa
tốt như
vậy .
Thời
bao cấp việc
có một điện
thoại để
bàn ở gia đình được
qui định từ
cấp vụ
trở
lên, thì nay chẳng những
điện thoại
để bàn đã trở
thành phương tiện
thông dụng cho mỗi
gia đình Việt nam mà cùng với
sự phát triển
nhẩy vọt
của công nghệ
thông tin , người Việt
ta cũng tiến nhanh từ
chỗ dùng máy nhắn
tin đến điện
thoại di động.
Bên cạnh
đó máy tính để bàn, máy tính xách tay cũng dần dần
trở nên thông dụng
cho hầu hết
gia đình và cho đa số dân chúng nhất là giới
trẻ…Điện
thoại di động,
máy tính kèm theo hàng loạt những ứng
dụng của
các phương tiện
này là in te nét, nhắn tin, chát , trò
chơi
điện tử
.. đã trở thành thông dụng
đựơc ngưòi
việt nam và đặc
biệt giới
trẻ ưa
thích. Một trong những
ứng dụng
quan trọng ra đời
là nhắn tin tất
phải có một
công nghệ nhắn
tin kèm theo. Làm sao trong khoảng thời gian ngắn
chuyển tải
được lượng
thông tin cần
thiết đến
ngưòi nhận
là một yêu cầu
. Đây chính là cơ sở
để tạo
ra số từ
vựng “nhắn
tin” cũng đồng thời
sinh ra sự biến
thái của ngôn ngữ
giao tiếp của
giới trẻ
nứơc ta. Sự
chế biến
vô tội vạ
cách viết trong nhắn
tin cộng với
sự sùng tiếng
Anh coi đó như
một sự
chơi , sự
khẳng định
giá trị con người
đã thêm một lần
làm gia tăng biến thái ngôn ngữ. Ở
bài viết này tôi chưa
nói nhiều đến
sự ưa
nói tục của
giới bạn
trẻ như
một mốt
sành điệu mà tôi nói đến
ảnh hưởng
của lối
nói trống không, cụt
lủn không chỉ trong nhắn
tin mà còn trong giao tiếp hàng ngày của giới
trẻ. Nếu
như ở
một số
ngoại ngữ
phương tây, ngữ
điệu trong giọng
nói khi dùng đại từ
nhân xưng khẳng
định thái độ
tình cảm và cả
thứ bậc
xưng hô khác hẳn
đại từ
nhân xưng đa dạng
của tiếng
Việt có
đầy đủ
các thang bậc từ
ông bà bố mẹ,
cô gì, chú bác.. đến cả
những đại
từ nói lên sự
khinh miệt hay tôn kính, gần
gụi hay xa lạ...
Đáng tiếc các bạn
trẻ ít nhiều
biết ngoại
ngữ lại
bị ảnh
hưởng lỗi
diễn đạt
“ vô nhân xưng” này nên thường
đổ đồng
cá mè một lứa
trong xưng hô thường
nhật.
Trong sự
mở cửa
chấp nhận
sự hoà đồng
thì bên cạnh những
cái hay, cái tốt của
các nền, các trào lưu
văn hoá trên thế giới
chúng ta cũng phải đối
đầu với
những gì độc
hại, những
gì không phù hợp với
truyền thống,
tập tục
tính cách của
dân tộc ta. Bên cạnh
đó nền đào tạo
giáo dục nước
trong thời gian qua dường
như còn có lỗ
hổng rất
lớn trong giáo trình đào tạo học
sinh các cấp. Gíáo trình giáo dục các cấp
của ta còn nặng
về giáo dục
kiến thức
mà quên đi việc gíáo dục
truyền thống, lịch
sử, nhân cách đến
đạo đức
làm người cho học
sinh…Các quan niệm sai trái về gía trị
con người cũng vì thế
lan toả. Phải
chăng đây cũng là nguyên nhân sâu sa tạo
ra sự biến
thái đáng ngại của
ngôn ngữ.
Cách đây gần
một thế
kỉ Chí sĩ Phạm
Quỳnh đã có câu nói nổi tiếng
đại ý “ Truyện
Kiều còn thì tiếng
Việt còn , tiếng
Việt còn thì nứơc
Việt tồn
tại”. Sự
biến thái về
ngôn ngữ đáng lo hiện
nay chứng tỏ
các nhà quản lý của
nứoc ta chưa
biết khơi
gợi niềm
tự hào về
tiếng Việt,
bảo tồn
vốn quí báu của
ngôn ngữ
dân tộc. Sự
chế biến
vô tội vạ
tiếng Việt
như hiện
nay đâu chỉ thuần
tuý ở sự
băng hoại trong ngôn ngữ
mà nó còn là sự băng hoại
trong lối sống
của một
tỉ lệ
không nhỏ ngưòi
Việt trẻ.
Đáng buồn
thay trong sự tác động
để làm biến
thái tiếng Việt
lại có tác động
không nhỏ của
các nhà làm văn hoá. Ngoài trường hợp nhà XB Mỹ
thuật cho ra ấn
phẩm nhố
nhăng” sát thủ đầu
mưng mủ”
thì gần đây việc
không ít ngưòi cổ
vũ cho thứ thơ
viết và nghĩ lai
căng rập theo cách viết
và lối tư
duy nước ngoài của
đôi ba nhà thơ thạo
ngoại ngữ
cũng thật đáng giận.
Đáng ra nhà thơ hơn
ai hết phải
làm cho ngôn ngữ dân tộc
ngày càng trong sáng hơn, dân tộc hơn
vậy mà .. Tôi nhớ
trong tiểu luận
“Hawthor và tiểu thuyết Rêu trên nhà mục
sư” nhà văn Mỹ
nổi tiếng
Herman Melville tác giả hai tiểu thuyết
lừng danh thế
giới “Typee”,” Omoo” ngưòi cùng thời
với Whitsman tác giả
tập thơ
Lá cỏ lá khuyên các nhà văn, nhà thơ Hoa Kì không nên viết như
một người
Ạnh, người
Pháp. Ông khẳng
định “ các nhà văn chúng ta là nhà văn Mỹ… Thất
bại trong việc
sáng tạo ra cái độc
đáo vẫn tốt
hơn là thành công trong việc bắt
chước”
Vậy
mà những câu thơ
loằng ngoằng,
bất chấp
ngữ điệu,
ngôn từ nhịp
điệu của
tiếng Việt,
cách nghĩ của dân tộc
ta đã từng
sáng bừng trong những
trang viết của
Nguyễn Du, Nguyễn
Trãi, Hồ Xuân Hương,
Nguyễn Bính….lại
được ca ngợi,
tán thưởng thì trách chi các cháu thanh, thiếu niên không từ
tấm gương
mờ đó mà làm hỏng
tiếng Việt
thân yêu của chúng ta bằng
những trò ảo thuật
bậy bạ
trong ngôn ngữ của
họ.
(Theo : BVHTTQN)
Khi nói đến cái "sáng bừng trong những trang viết của Nguyễn Du, Nguyễn Trải,... mà không giải thích tại sao nó sáng bừng thì hậu thế vì không hiểu hết cái tinh hoa của tiếng Việt nên bỏ quên cái tiếng Việt của ông cha là lẽ thường tình.
Trả lờiXóa