Tôi chịu ơn sách vở thật nhiều, nhờ sách vở mà đời sống tôi thành ra súc tích, khác hơn cuộc đời cơm áo............Những cơn bão của đời là để chứng nghiệm sức mạnh của chiếc neo của ta............Hãy cẩn thận lưỡi, vì đó là một chỗ ướt dễ trượt............Tình bạn là một thứ tình cảm êm dịu, đủ sức tô bồi cho đời người được sung sướng và có đạo đức............Kỹ nghệ giải trí ngày nay chú trọng vào ô nhiễm của các dòng sông nhiều hơn là ô nhiễm chính nó đưa vào tư duy của con người............Nếu bạn muốn cảm thấy giàu có, hãy đếm tất cả những gì bạn có mà tiền bạc không mua được............

Thứ Bảy, 24 tháng 9, 2011

TÔI SỢ NHẤT CÁI VĂN HOÁ PHI VĂN HOÁ

Tôi  sợ  nhất  là  cái  “văn hoá”  phi văn hoá,  phản văn hoá

 Phỏng vấn nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên – Chủ tịch Hội nhà văn Hà Nội 

 
  
- Tôi nghĩ ông là người Nghệ không ai cãi được, ít nhất về lí lịch, cha Nghệ An, mẹ Hà Tĩnh, lại sinh ra và lớn lên đến độ tuổi biết nói biết nghĩ, ở chính trên đất Nghệ. Bây giờ, đã ở Hà Nội mấy chục năm nhưng ông vẫn nói giọng Nghệ đặc sệt. Tôi trọng ông lắm về điều này.

Có chi mô ông. Hình hài của mình do cha mẹ cho, cho luôn cả giọng nói. Giọng Nghệ của tui từ khi biết cất tiếng nói đến giờ, và đến trọn cuộc đời, thì vẫn là rứa, không cách chi thay được. Cũng nhiều người bảo tui là không chịu đổi giọng, đi đây đi đó nhiều rồi, ở thủ đô bao năm rồi, lại làm rể Hà Nội nữa, mà giọng thì vẫn Nghệ ơi là Nghệ, lại hay nói nhanh nữa, khó nghe quá, mệt tai người ta quá. Tui bảo người ta thì giọng tui nó thế, không đổi được, mà có đổi được cũng không đổi. Thì đấy, tui ra nước ngoài hội họp, tôi đi dạy, đi nói chuyện nhiều nơi trong nước, tôi dẫn nhiều cuộc giới thiệu ra mắt sách ở Hà Nội, giọng Nghệ thành như một “đặc hiệu”, cử tọa nghe ông Nguyên nói được thì chịu nghe, giọng Nghệ có cản trở chi mô, có khi lại còn là một “hấp dẫn”. Tui nói vậy là vì có những lứa học sinh giỏi văn ở mấy tỉnh Bắc Bộ sau này gặp lại bảo chúng em nhớ nhất thầy là giọng Nghệ đọc thơ. Vui quá! Nên xin phép ông trong cuộc phỏng vấn này cho tui được dùng đại từ nhân xưng ngôi một bằng tiếng Nghệ là “tui” nhé.

- Có một “hằng số” nhân cách Nghệ không, thưa ông? Nếu có, thì nó có thể được diễn đạt như thế nào? Cái khác thiên hạ là chỗ nào?
  
Cái này khó hè. Tui nghĩ có lẽ là chữ GÀN, với cả hai mặt tích cực và tiêu cực của nó. Gàn là khác nguời, trái người. Gàn là cứng cỏi, thẳng thắn, kiên định, cấp tiến. Nhưng Gàn cũng là cố chấp, bảo thủ, ương bướng. Tựu trung, Gàn là đứng thẳng làm mình, hay dở đều quyết liệt tận cùng, không chịu nửa vời. Hằng số GÀN của nhân cách Nghệ ấy có thể thấy rõ nhất ở Nguyễn Công Trứ. “Được mất dương dương người tái thượng / Khen chê phơi phới ngọn đông phong” là ông. Mà“đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng” cũng là ông. Thiếu một mặt nào cũng là khuyết mất chân dung kẻ sĩ nơi Nguyễn Công Trứ. Bài thơ làm cây thông reo của ông nhiều người đã biết, đã thuộc. Tui muốn đọc cùng ông một bài thơ khác của ông.
  
Trời đất cho ta một cái tài
 Giắt lưng dành để tháng ngày chơi
 Dở duyên với rượu khôn từ chén
 Trót nợ cùng thơ phải chuốt lời
 Cờ sẵn bàn son xe ngựa đó
 Đàn còn phiếm trúc tính tình đây
 Ai say, ai tỉnh, ai thua được
 Ta mặc ta mà ai mặc ai

Ông thấy ghê không, hai câu cuối bài thơ, rõ là một người lớn tài nên lớn tiếng. Hãy chú ý câu thơ thứ hai “giắt lưng dành để tháng ngày chơi”. Làm việc đã phải cần tài năng, nhưng chơi cho ra chơi, chơi cho có lịch có lề, thì cũng phải có tài mới chơi được. Tài năng cho phép ta làm được những việc lớn và do đó cũng cho phép ta biết sống một cuộc sống vui chơi có văn hóa, có hiệu quả, có bản lĩnh. Ai đã từng đọc về cuộc đời và sự nghiệp cụ Thượng Trứ hẳn đều thấy cụ nói được và làm được, cụ đã sống được một cuộc sống gần theo ý mình, mặc cho vòng kiềm tỏa nghiệt ngã của một xã hội không dung túng cá tính, cá nhân, cho dù đã có phần phải nới lỏng do những biến thiên của lịch sử. Cái khác biệt của dân Nghệ đúng Nghệ là ở đó! GÀN!

- Tự ông biết, tự ông đánh giá, rằng thì ông còn mấy mươi phần trăm chất Nghệ?
  
Tui nghĩ tui còn nhiều chất Nghệ lắm. Từ chất Nghệ có sẵn trong người như một cái “gene”. Đến chất Nghệ ở nơi tui làm việc là Viện Văn Học mà có thời gian khá lâu dân Nghệ chiếm số đông, đến nỗi có người gọi là “Viện Văn Nghệ”. Tui lại còn được tiếng khen/chê là kiểu cách nghệ sĩ nữa. Rứa là trong tui chất Nghệ phải hơn năm mươi phần trăm chứ không ít. May là tui không để phần tiêu cực của ông đồ Nghệ gàn cản trở trong công việc, giao lưu, chơi bời, nên tự nhận thì tui thấy tui là dân Nghệ mà chơi được và được chơi. Nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm có tặng tui một bài thơ thế này: Kiếp sau vứt bút phê bình / Làm tên thi sĩ thất tình mà chơi / Trả trang trắng giấy cho người / Biết đâu Từ Thức vẫn ngồi đợi anh.

- Nói chuyện quê lâu quá, tôi hỏi thật ông nhá, dân Nghệ mà làm chủ tịch Hội Nhà văn Hà nội ông có cảm giác bị ngợp không? Tôi hỏi vậy vì từ xa, nghe qua cánh truyền thông, kể cả truyền thông vỉa hè, thì hội này là danh giá nhất trong số các hội của những người làm văn hiện nay.

Tui nỏ thấy ngợp chi cả, ông ạ. Tui chỉ thấy tự hào và trách nhiệm trước sự tin tưởng của các hội viên, sự kỳ vọng của mọi người cho một hội văn học đất Thăng Long – Hà Nội thực sự sang gia và sáng giá. Khóa trước chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội là nhà văn Hồ Anh Thái cũng là một người Nghệ, nhà văn Nguyễn Thị Thu Huệ và tui làm phó, chúng tôi cùng ban chấp hành và anh chị em hội viên đã phấn đấu nâng tầm Hội lên một bước, được văn giới và độc giả chú ý, quan tâm. Khóa này tui làm chủ tịch, đại hội đã quyết tâm rất cao xây dựng Hội phát triển hơn nữa, là hội địa phương nhưng tầm thủ đô, có tính phong trào nhưng phải vươn tới đỉnh cao, chúng tôi quyết củng cố và phát huy hơn nữa uy tín và danh tiếng của Hội nhà văn Hà nội (HNVHN). Việc tui được hội viên tín nhiệm cao và được BCH bầu làm chủ tịch HNVHN càng chứng tỏ thủ đô là nơi “thu hợp trí muôn phương”, là nơi tụ hội và kết tinh của nhiều người thuộc nhiều vùng miền cả nước. Tui biết mình phải làm gì để xứng đáng với cương vị của mình.

- Chuyện muôn thuở, rằng văn chương bao giờ chẳng hướng đến con người, đến cái hay, cái đẹp, cái tử tế. Thế nhưng, thời buổi bây giờ cũng có nhiều cách hiểu khác nhau về các khái niệm lắm. Không biết những mục tiêu lớn của Hội Nhà Văn Hà nội vừa xác định ở Đại hội vừa rồi là gì?

Các hội đoàn lập ra là để tập hợp con người chung một ngành nghề, chung một tâm huyết, tạo điều kiện cho nhau làm tốt nhất, hay nhất công việc chuyên môn của mình. HNVHN nhất quán với phương châm và mục tiêu của mình là thúc đẩy các hội viên sáng tác những tác phẩm đạt tầm thủ đô, tầm cả nước, những tác phẩm sâu sắc về nội dung và độc đáo về nghệ thuật. Nói chung chung vậy, nhưng đi vào cụ thể thì Hội phải khuyến khích những tìm tòi sáng tạo của hội viên, nhất là những người viết trẻ, phải biết chọn lọc và trao giải thưởng cho những tác phẩm có tính đột phá, mới mẻ, phải thu hút được những người viết có tài, có cá tính đa dạng vào hội. Chúng tôi quan niệm, văn chương là phải hay, là phải văn chương. Thời gian qua, giải thưởng hàng năm của HNVHN đã bước đầu thực hiện được điều này. Sắp tới chúng tôi vẫn kiên trì như vậy.

- Năm vừa rồi, 2010, được cho là sôi động nhất, nhìn từ nhiều phía, từ chính trị đến kinh tế, văn hóa đến xã hội… Đời sống văn hóa, văn nghệ cũng có nhiều chuyển động theo cùng các chuyển động của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội… Từ Hà Nội, với tầm nhìn của một chủ tịch Hội Nhà Văn Hà Nội, và của một nhà phê bình văn học, ông có nhận xét gì về đời sống văn hóa nói chung và văn học của cả nước nói riêng?

Đời sống văn hóa nói chung, văn học nói riêng, ở nước ta mười năm đầu thế kỷ XXI vẫn đang trong quá trình xáo trộn, biến động, phân dòng và hợp lưu, để tạo nên một hình thái mới, một hình thù khác, một bản sắc lạ. Tóm lại, nó đang trong quá trình chuyển đổi. Mà như thế thì vật vã lắm, khó khăn lắm, phức tạp lắm, lẫn lộn nhiều thứ lắm, khiến cho nhìn bi quan thì thấy lo sợ, hoảng hốt, nhưng nhìn lạc quan thì có thể bình tĩnh chờ đợi. Hệ giá trị bị chao đảo mạnh. Hệ chuẩn mực đánh giá thay đổi mạnh. Có sự phân hóa của người viết, người đọc, của văn chương đặc tuyển, văn chương đại chúng. Có sự trỗi dậy của văn chương mạng, internet, sự thu hẹp của văn chương sách giấy. Tất cả đang được sắp xếp lại để định hình. Cố nhiên, vẫn có cái lõi là tiếng Việt, ta làm văn thơ bằng tiếng Việt, nhưng là tiếng Việt của thời nay mang chở tư duy của người Việt thời nay, thời hội nhập và phát triển, cho nên thành quả sáng tạo của tiếng Việt trong thơ văn sẽ có những sắc thái và ý nghĩa khác, có khi là rất khác, so với những thời trước. Chúng ta hay nói mọi giá trị đều phải chờ sự thử thách của thời gian và công chúng, vậy thì cứ để những sáng tác phẩm mọi thể loại, mọi khuynh hướng, được ra đời, được tồn tại, và được phán xét, thẩm định theo thời gian và người đọc. Nói quá trình là nói đến độ dài thời gian, không thể nóng vội ở đây được.

- Theo ông, về văn học, có sự kiện nào và vấn đề nào là nổi trội nhất?

Năm 2010, đầu năm có hội nghị quảng bá văn học Việt Nam ra nước ngoài do Hội Nhà Văn Việt Nam (HNVVN) tổ chức. Đây là một sự đánh động cần thiết, nhưng các biện pháp để thực hiện thì vẫn chưa có cụ thể, hệ thống. Cuối năm có kết quả cuộc thi tiểu thuyết cũng của HNVVN được đánh giá là không có đột phá về thi pháp. Trong khi đó tận đến những ngày hết năm 2010 có một tác phẩm ra mắt khiến ai đã đọc đều sửng sốt, thán phục. Đó là tiểu thuyết Những ngã tư và những cột đèn của Trần Dần (1926 – 1997). Bản thảo cuốn sách được viết năm 1966, sách in ra lần đầu sau gần nửa thế kỷ, nhưng đọc vào thấy bút pháp rất mới, hiện đại. So với nó, nhiều tiểu thuyết viết hôm nay quá lạc hậu, quá cũ. Tui cũng xin nói luôn về giải thưởng văn học 2011 của HNVVN là bình thường. Nhưng việc trao bằng khen cho ba tác phẩm thì nghe “kỳ kỳ”, vì bằng khen là trao cho người chứ ai lại trao cho sách. Người có thành tích thì trao huân chương huy chương, bằng khen giấy khen, còn sách hay thì trao giải, chưa hay đến mức được giải thì thôi. Quả HNVVN luôn có những “sáng tạo” bất ngờ, không ai lường được, trong hoạt động của mình.

- Cái nổi trội đó nói lên điều gì, thông điệp của nó với cuộc sống xã hội là gì?
  
Cái mới nổi lên từ cuốn tiểu thuyết của Trần Dần cho thấy cuộc sống xã hội luôn có những đột biến, những bất ngờ, và khi một hiện tượng, một nhân vật xuất hiện ngoài tầm đón đợi quen thuộc thì xã hội phải biết thích ứng với cái mới lạ đó. Tôi nhớ khi Xuân Diệu mới bước ra thi đàn Thơ Mới hồi những năm 1930, Thế Lữ đã trân trọng loan báo và nhắc nhở: “Và từ đây chúng ta đã có Xuân Diệu. Loài người hãy hiểu cho con người ấy!”.

 - Khi quan sát đời sống văn hóa, sự vận động của văn hóa, ông thường chú ý nhất những điều gì?

Điều tôi chú ý nhất khi quan sát đời sống văn hóa, sự vận động văn hóa, chính là cái văn hóa của nó.

- Tại sao vậy?

Tại vì đó chính là đặc trưng nhất của đời sống ấy, sự vận động ấy, và cũng tại vì chính cái đó là cái hay bị phá hỏng nhất ở đời sống ấy, sự vận động ấy. Tôi sợ nhất cái “văn hóa” phi văn hóa, phản văn hóa.

- Trong đời sống văn hóa của ta bây giờ, theo ông thì chỗ nào, lĩnh vực nào, vấn đề nào là những điểm yếu nhất mà có thể dễ bị các phản văn hóa, hoặc văn hóa ngoại lai thâm nhập và có thể gây nên tình trạng biến dạng, méo mó nhất?

Đó chính là lĩnh vực văn hóa.

- Tại sao vậy, thưa ông?
  
Tại vì nhiều người làm văn hóa mà không hiểu biết văn hóa. Tại vì nhiều người quản lý văn hóa cứ hay nhân danh văn hóa. Tại vì nhiều người thường hay lợi dụng văn hóa, lạm phát văn hóa cho những sự vụ ngoài văn hóa. Tại vì văn hóa hay bị làm vật hy sinh cho kinh tế, chính trị. Tôi thích câu này của K. Marx: “Người đi giáo dục cũng cần phải được giáo dục”. Áp dụng nó cho lĩnh vực nào cũng đúng, riêng đối với lĩnh vực văn hóa nó có nghĩa là người làm văn hóa phải có văn hóa.

 - Vậy ông có cái nghĩ, cái nhìn riêng của mình về bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống, các bản sắc của văn hóa dân tộc?

Với truyền thống để giữ bản sắc thì nên tôn trọng nguyên trạng. Với cái mới, để tạo bản sắc thì nên mạnh dạn. Đừng lẫn lộn hai phía, hai dạng khác nhau trong bảo tồn và phát triển. Đối với các di sản vật thể thì phải bảo tồn hình thể tối đa. Đối với các di sản phi vật thể, nhất là các lễ hội, thì phải phục dựng nguyên gốc tối đa, tránh nhất là “sân khấu hóa” chúng, biến chúng thành trò diễn để xem. Lễ hội là của người dân diễn xướng và tham dự chứ không phải để họ ra ngoài không gian lễ và hội, biến họ thành khán giả xem diễn hội trên sân khấu. Tóm lại, theo tôi, hãy để các giá trị văn hóa truyền thống, các giá trị văn hóa hiện đại, sống đúng đời sống thực của nó. Can thiệp thô bạo là phá hoại và phá hủy chúng.

- Câu hỏi cuối của tôi là, điểm xuất phát cho hành trình này, nếu tính tại thời điểm này, chúng ta nên bắt đầu từ đâu, từ vấn đề hay lĩnh vực gì?

Trong hai mươi lăm năm đổi mới đất nước, chúng ta đã có bước phát triển dài về kinh tế, nhưng hình như có nơi, có lúc lại đang thụt lùi về văn hóa. Hay nói cách khác, phát triển và văn hóa chưa đi đôi với nhau. Hiện nay ta lại đang bàn nhiều về sự phát triển bền vững, mà muốn thế thì không thể xem nhẹ phát triển văn hóa và văn hóa của phát triển. Tôi cho ở thời điểm này, nếu lấy xuất phát điểm cho hành trình đi tới, ta phải bắt đầu từ văn hóa. Văn hóa rộng là cho mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, để không còn những hành xử thô bạo đến mất nhân tính của con người với con người, của con người với thiên nhiên, của con người với văn hóa vật chất và tinh thần, của con người với chính mình. Văn hóa hẹp là cho ngành văn hóa. Trước hết và trên hết những người quản lý và thực hành công việc văn hóa phải biết rõ: văn hóa là gì và văn hóa làm gì.

Cái tréo ngoe, bất cập của ta là chỗ đó. Ai cũng nói rất hay rằng văn hoá là động lực, là mục tiêu nhưng lại cư xử với nó cứ như là cái phòng chờ, phòng khách vậy. Đẹp hơn, sang hơn nhưng không chất chứa nhiều các giá trị. Cái chất nghiệp dư nó cứ lồ lộ ra ở bất cứ lĩnh vực nào của đời sống văn hoá. Cái chưa được của văn hoá nước mình có lẽ một phần là do đó mà ra.
  
Cảm ơn ông về cuộc trao đổi hôm nay.
  
Phan Thắng (thực hiện)

Nguồn: Tạp chí Văn hóa Nghệ An

VIẾT TẮT CHỮ VIỆT TRONG NGÔN NGỮ THỜI @


 
Trần Tư Bình

I.Lời nói đầu
II. Viết tắt tự phát
III.Viết tắt theo quy luật chung
A.Viết tắt chữ không dấu
B. Bảng tóm tắt và ví dụ cách viết tắt chữ không dấu
C. Viết tắt chữ có dấu
IV.Kết luận

I.LỜI NÓI ĐẦU

Hiện nay, giới trẻ thường sáng tạo nhiều kiểu viết tắt chữ Việt – mà phần nhiều là chữ không dấu – khi “chat” trên mạng hoặc khi viết tin nhắn SMS ở điện thoại di động.
Đây là một trào lưu không thể ngăn chặn được và sẽ không bao giờ dừng lại, cho dù có nhiều quan ngại là nó sẽ ảnh hưởng đến sự trong sáng của tiếng Việt.
Người thích viết tắt thì cho rằng “chat” hoặc nhắn tin là sự trao đổi riêng tư giữa hai người, không công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng, nên cũng không cần theo những quy định về cú pháp, câu chữ; do vậy nó không làm mất đi sự trong sáng của tiếng Việt. Hơn nữa, một số loại điện thoại không hỗ trợ dấu tiếng Việt, nên cũng không thể gõ dấu được, vả lại nếu có đi nữa thì khi sử dụng chúng, ta lại phải nhấn thêm một kí tự.
Để hỗ trợ cho những ai thích viết tắt, bài này xin trình bày 2 loại viết tắt chữ Việt:
a.Viết tắt tự phát.
b.Viết tắt theo quy luật chung.
Ai kết hợp được hai loại viết tắt này thì sẽ tiết kiệm được thì giờ và tiền bạc khi nhắn tin hoặc chat.

II.VIẾT TẮT TỰ PHÁT

Viết tắt tự phát rất phổ biến ở các phòng chat hoặc ở điện thoại di động. Cách viết tắt không theo một quy luật chung nào. Thỉnh thoảng ở vài trường hợp, nó có theo một quy luật nào đó thì quy luật này cũng chỉ áp dụng cho một số từ chứ không áp dụng cho toàn bộ các từ tương ứng trong tiếng Việt.
• Vài ví dụ viết tắt tự phát
Ta dễ dàng tìm thấy nhiều ví dụ khi gõ hàng chữ như“viết tắt trong ngôn ngữ chat và tin nhắn” vào Google Search trên internet. Sau đây là một số ví dụ viết tắt tự phát trích từ các mạng:
-“Mog rag e se hiu! A wen, e bun ngu ch? Bi h hon 12h rui do.” (Mong rằng em sẽ hiểu! À quên, em buồn ngủ chưa? Bây giờ hơn 12 giờ rồi đó).
-“M co dj choi o? If dj, lay cho N cun gtrinh. O ranh thi thoi.” (Em có đi chơi không? Nếu đi, lấy cho anh cuốn giáo trình. Không rảnh thì thôi).
-“Bít rui, minh doi U o ntro” (Biết rồi, mình đợi bạn ở nhà trọ).
-“Chi ui! Chu e wa do ru tui min di uog nc lun thui! Se zui lem do!” (Chị ơi! Chờ em qua đó rồi tụi mình đi uống nước luôn thôi! sẽ vui lắm đó!).
-“Trui ui, lam j ma cac chi iu qui jan ju the? Bi h e moi roi khoi juog. Nhug chu e mut chut thui ma, e din day!”. (Trời ơi, làm gì mà các chị yêu quí giận dữ thế? Bây giờ em mới rời khỏi giường. Nhưng chờ em một chút thôi mà, em đến đây!).
Xem các ví dụ trên, ta thấy ngôn ngữ chat là sự “biến hóa” tùy tiện của tiếng Việt.
Ví dụ:
-“biết rồi” thành “bit rui”.
-“bây giờ” thành “bi h”.
-“không” thành “0”, “ko”, “k”, “kh”, “kg”, …
-“đi” thành “dj”.
-Chữ “qu” thành “w”.
-Chữ ““gì” thành “j”.
-Chữ “ơ” thành “u”.
-Chữ “ô” thành “u”.
-Chữ “ă” thành “e”.
-Chữ “ng” ở cuối thì chỉ còn chữ “g”.
-E = M = em.
-N = anh
-Chèn tiếng Anh vào như: if = nếu, U = you = bạn, …
Nói chung, các bạn trẻ thích cách dùng các chữ trên vì nó ngộ ngộ, lạ và rất “xì-tin”. Hơn nữa, khi dùng những chữ kiểu này trong điện thoại sẽ hạn chế số lần nhấn vào bàn phím cũng như tiết kiệm ký tự. Ví dụ, khi muốn nhắn chữ “Đi” trong điện thoại, phải nhấn số 3, rồi 3 lần số 4 thì bây giờ chỉ cần nhấn số 3 và số 5 là có được chữ “Dj” nhanh chóng mà người nhận vẫn hiểu được ta đang nói gì.
• Chèn tiếng nước ngoài
Để thể hiện “đẳng cấp nhắn tin”, bên cạnh việc nhắn nhanh, ít ký tự, những người nhắn tin còn thông qua hình thức chèn tiếng nước ngoài vào tin nhắn. Ngôn ngữ được lựa chọn hàng đầu chính là tiếng Anh, vì so với các ngôn ngữ khác tiếng Anh được xem là thứ ngôn ngữ “hot” nhất đối với giới trẻ hiện nay.
Ta chỉ cần gõ “viết tắt tiếng anh trong sms chat email” vào Google Search, hoặc vào mạng http://abbreviations.com/ , là ta có thể tìm thấy các bảng liệt kê hàng ngàn cách viết tắt các từ tiếng Anh thường dùng trong tin nhắn SMS, chat, email, Twitter, v.v….
Bài này chủ ý nói về viết tắt chữ Việt nên xin không nói nhiều về viết tắt tiếng nước ngoài. Chỉ xin nêu một suy nghĩ là cho dù có nhiều chỉ trích việc chèn tiếng nước ngoài sẽ ảnh hưởng đến sự trong sáng của tiếng Việt nhưng chắc chắc việc này vẫn khó mà ngăn chặn được vì ít nhiều nó cũng rút ngắn thời gian viết cho các bạn biết tiếng Anh chẳng hạn.
Vài ví dụ các tin nhắn ngắn gọn chèn tiếng Anh như sau:
-“2day U co ranh o?” (Hôm nay bạn có rảnh không?).
-“I nho. Thanks U da nhac!” (Tôi nhớ. Cám ơn bạn đã nhắc!).
-“g9” = “goodnight” = ngủ ngon.
-“2day” = “today” = hôm nay.
-“2nite” = “tonight” = đêm nay, tối nay.
-v.v.…
• Tiếng Việt thời @
Để minh họa thêm cách viết tắt tự phát, xin trích lại bài “Tiếng Việt thời @” của Joseph Ruelle (Joe), sinh năm 1978, người Canada. Anh Joe nổi tiếng vì viết blog bằng tiếng Việt rất có duyên và hóm hỉnh.
“Sáng nay mình ngủ dậy và quyết định học kiểu chat trên Internet của thanh niên Việt Nam.
Thứ nhất, mình quyết định thay chữ “ô” bằng chữ “u” – nhưng chỉ trong mụt số trường hợp đặc biệt thui! Trong mụt số trường hợp khác, mình sẽ bỏ chữ “ô” hẳn ra. Nếu viết quá chuẩn thì văn của mình sẽ nặng nề, khiến cho người đọc thấy chán. Tức là phải sửa lun – mình không mún làm người khác bùn đâu!
Không phải riêng nguyên âm thui đâu mà cũng có nhiều phụ âm nên bỏ ra. Chữ “n” là mụt trong nhữg “nghi phạm” nổi bật nhất. Vâg, chữ ấy đôi khi rất phí – nhưg cũg có nhiều chữ phí khác nữa, chưa xog đâu!
Chữ “h” ở cuối mụt số từ nhìn rất khó chịu! Không phải mỗi mìn đâu mà còn rất nhiều bạn của mìn nữa cũg nói vậy – khó chịu mụt cách kin khủg! (Chữ “k” ở đầu mụt số từ khác lại còn khó chịu hơn nữa, mìn hôg chịu nổi).
Có ai đồg ý với mìn rằg 2 chữ “q” và “u” xấu lắm hôg? Chữ “w” đẹp hơn nhiều chứ! Nếu chat yahoo và có người viết 2 chữ ấy thì mìn sẽ nói lun: “Trùi ui, cái gì mà wê thế!” – để họ sẽ wen với wan điểm wần chúg của giới trẻ trog wốc.
Việc thay 2 chữ xấu bằg mụt chữ đẹp cũg rất lô-gíc đấy! Ví dụ, 2 chữ “ch” ở cúi mụt số từ nhìn rất rườm rà. Sút ngày “ch”, “ch”, “ch”, trùi ui, lík kík lắm, lại còn cũ rík nữa, thui thay bằg chữ “k” đi, để lối viết của mìn sẽ kík thík hơn!
Tiếg Việt cũg hay dùg chữ “gì”. Cái gì? Món gì? Phố gì? Chúa ui, chán wá đi mất! Hai chữ “g” và “i” đứg cạnh nhau nhìn rất “béo”! Trái lại, chữ “j” đứg ở mụt mìn nhìn rất “gầy”, rất “người mẫu”!
Các bạn gái ơi, hãy thay 2 chữ “ye” xấu xí bằg mỗi chữ “i” xin xắn đi! Viết “em iu anh” thì đỡ rủi ro hơn nhiều (hoặc cứ viết “iu an wá trời lun!” cho máu).
Way lại với chuyện nguyên âm, mìn hôg hiểu tại sao mụt số người vẫn cứ cho rằg chữ “ă” đẹp hơn chữ “e”!?? Kệ nhữg người đó chứ, họ kiêu lém, cổ hủ lém!
Nhưg hôg fải chữ “ê” lúc nào cũg đẹp. Câu “em không biết” chả có j hay cả. Trái lại, câu “em hôg bít j đâu” nghe dễ thươg lém! Các bạn hỉu hôg? Mìn fải cố gắg để nói nhẹ chứ, đặc bịt là với fái íu. Nói cứg wá với mụt cô mìn thík thì – chít!
Nè! Ai bảo 2 chữ “a” và “y” lúc nào cũg wan trọg? Ai bảo 2 chữ “ph” lúc nào cũg lúi cún? (Hôg fải mìn!) Fí thế! Ai bảo chữ “c” lúc nào cũg hay hơn chữ “k”? Có rất nhìu trườg hợp khác nữa mà fải thay chữ xấu bằg chữ đẹp, rất tiếk mìn hôg có đủ thời jan để jải thík hít!
Kác nguyên và fụ âm ở trên được jải wyít xog, mìn sẽ bắt đầu tập trug vào việc viết tắt (vt). Bh cg~ n` ng noi’ rg vt wá n` k tốt lém. Nhưg thui – vđề k fai la vt co’ tốt h k, vđề la fai vt ntn!!!
Rùi có lẽ mìn nin cho mụt chút ja vị SG vô! Cg~ n` ng HN, đặc bịt là ng trẻ, cho rg ng SG sốg 1 kách rất dzui dzẻ. Vậy chuyện thanh nin HN bắt chước thanh nin SG hôg dzô dzuyên tí j!
Mún trở thành chatter VN thiệt thì lúi vít kủa mìn nên dc bày biện bởi nhiù kon số! Thay vì “chào” bạn, mìn sẽ “2” bạn thui! Thay vì chúc bạn ngủ ngon, mìn sẽ “g9” bạn thui!
Dù sao ngun ngữ kũg hôg fản ánh đc kảm xúc kủa con ng bằg hìn ảnh, và hôg có hìn ảnh nào fản ánh kảm xúc kủa kon ng như mụt gươg mặt! hihi! Sao? Bạn hôg tin hà? Bạn k tin Mr. Joe tội nghiệp hả? Bùn kừi wá nhỉ! Mìn hôg nói dzối đâu nhá!
kÁc bẠn cÓ bÍt FíM sHiFt hÔg? MiN sẼ dZùNg kÁi Fím Áy đỂ tRaG tRí vĂn KủA MìN mỤt ChÚt. FảI LuN LuN Cố gẮg Để cHữ kỦa MìN đẸp HơN ChỮ KủA nG` kHáC cHứ! gỌi Là Sĩ dZiỆn ĐiẸn tỬ đẤy!! Hihi!!!!
bẬc cÚi CùG Là tHêM mÀu SắC DzÔ! cHữ hÔg mÀu nHư Xe kHô dẦu(hihi!!!)vÀ Ai cG~ BíT xE kHô dẦu hÔg cÓ jÁ tRị j đÂu!! Huhu!!! nHìN mỤt đOạN n` mÀu SắC NtN tHì hOa HíT cẢ MắT!!! ĐẹP dzà mAn LuN!
XoG!Bh MìN đà BíT cHáT ChÍt NhƯ 1 Ng Vịt cHíNh GúC rÙi! DzUi wÁ, tHíK LéM! NhƯg MìN VẫN hƠi Lo, hÔg BíT tƯơNg lAi kỦa nGuN nGữ TiẾg VịT tHâN iU kỦa MìN sẼ Là nTn?ThUi kỆ! bh Là TK21 rÙi, Lo j mÀ vỚ VỉN tHế!
Kekekekekekekekekekekeke!!!!!”
Bài “Tiếng Việt thời @” trích từ blog của Joseph Ruelle (Joe)
• Ưu điểm và hạn chế của viết tắt tự phát
Ưu điểm của viết tắt tự phát là khi quen dùng thì cũng thành một quy luật nào đó cho một số từ thường dùng và ta viết được rất ngắn một số chữ thường dùng, như ví dụ “không” thành “0”, “ko”, “k”, “kh”. Giữa tôi và bạn A, ký hiệu 0, k, ko, kh hoặc kg sẽ mang ý nghĩa là “không”, nhưng có thể giữa tôi và bạn B và C thì k lại có nghĩa là Ok, kk có nghĩa là “very good, …”.
Hạn chế của viết tắt tự phát là:
-Chỉ viết tắt được một ít chữ thường dùng, chứ không áp dụng được cho tất cả các từ khác có vần tương tự nhưng ít thông dụng hơn.
-Ký hiệu riêng thường không thống nhất giữa các nhóm nên chỉ những người trong nhóm mới hiểu được nhau, người ngoài nhóm muốn hiểu cũng hơi khó và có thể hiểu lầm.

III.VIẾT TẮT THEO QUY LUẬT CHUNG

Ưu điểm của viết tắt theo quy luật chung là viết tắt được rất nhiều chữ. Ví dụ, nếu thuộc lòng 2 qui tắc chung là “k thay cho kh” và “bỏ bớt n ở phụ âm cuối ng”, ta có thể đọc ngay các chữ: “kôg, ká, ki, mag, trog, lòg, nhữg, v.v…”, là: “không, khá, khi, mang, trong, lòng, những, v.v…”.
Còn hạn chế của viết tắt theo qui tắc chung thì có một số chữ thường dùng viết tắt không ngắn bằng cách viết tắt tự phát. Ví dụ, với viết tắt tự phát thì “k, kh, ko, kg,…” đều mang ý nghĩa là “không” trong khi viết tắt theo quy luật chung thì phải viết là “kôg” mới mang ý nghĩa là “không”.

A.VIẾT TẮT CHỮ KHÔNG DẤU

Cách viết tắt chữ không dấu theo quy luật chung sau đây thích hợp cho những ai thích tạo một “xì tin” mới trong tin nhắn hoặc chat.
Ta phải đọc các cách viết tắt theo thứ tự từ trên xuống dưới vì chúng liên quan với nhau.
1)Phụ âm đầu:
·f =phVd:fai= phai
·z=dVd:zu zi = du di, zo zự = do dự
·d=đVd:di dâu = đi đâu
·j=giVd:ju jn jay j = giu gin giay gi
·c=kVd: cim= kim, ce= ke
·k=khVd: ki ko kan= khi kho khan
·Bỏ bớt h ở:ghVd:ngi = nghi, nge = nghe
·Bỏ bớt u ở: quVd:qe qan = que quan, qay qan = quay quan
2) Phụ âm cuối:
·Bỏ bớt n ở phụ âm cuối:nhVd:bah = banh, hoah = hoanh, hueh = huenh
·Bỏ bớt n ở:phụ âm cuối:ng Vd:kog mog = khong mong, xoog chao = xoong chao
·Phụ âm cuối ch: k = chVd:sak = sach, nguek = nguech, hoak = hoach
3) Vần: ieu, yeu, uou, oao, oeo
Năm vần này, mẫu tự cuối là u hoặc o. Chúng được viết tắt theo cách:
Bớt 2 nguyên âm đầu còn 1 nguyên âm, đồng thời thay mẫu tự cuối bởi một mẫu tự khác.
·iw =ieuVd:nhiw diw = nhieu dieu(Khi iw là vần)
=yeuVd:iw= yeu(Khi iw là một từ)
·uw=uouVd:ruw = ruou
·ow=oaoVd:ngow op = ngow op
·ew=oeoVd:ngew= ngoeo
4)Vần: uoi, oai, oay, uay
Năm vần này, mẫu tự cuối là i hoặc y. Chúng được viết tắt theo cách tương tự ở trên.
·uj =uoiVd:buj cuj = buoi cuoi
·oj=oaiVd:hoj = hoai
·aj=oayVd:laj haj = loay hoay
·=uayVd:kaj koa = khuay khoa
5) 30 vần “Nguyên âm ghép đi với phụ âm cuối”:
Hình 1: bảng 30 vần “Nguyên âm ghép đi với phụ âm cuối”
30 vần này cũng được viết tắt theo cách tương tự ở trên: Bớt nguyên âm ghép ở đầu còn 1 nguyên âm, đồng thời thay phụ âm cuối bởi một phụ âm khác.
Hình 2 – Bảng tóm tắt quy ước viết tắt cho 30 vần “Nguyên âm ghép đi với phụ âm cuối”
Hình 3 – Ví dụ cho qui ước viết tắt 30 vần “Nguyên âm ghép đi với phụ âm cuối”:

B.BẢNG TÓM TẮT VÀ VÍ DỤ CÁCH VIẾT TẮT CHỮ KHÔNG DẤU

• Bảng tóm tắt cách viết tắt chữ không dấu
Hình 4 – Bảng tóm tắt cách viết tắt chữ không dấu theo quy luật chung
• Vàí ví dụ viết tắt chữ không dấu
Sau đây là bài thơ “Ông đồ” của Vũ Đình Liên được viết theo cách viết tắt chữ không dấu:
Mỗi năm hoa đào nở
Moi nam hoa dao no
Lại thấy ông đồ già
Lai thay og do ja
Bày mực tàu, giấy đỏ
Bay muc tau jay do
Bên phố đông người qua
Ben fo dog nguj qa
Bao nhiêu người thuê viết
Bao nhiw nguj thue vid
Tấm tắc ngợi khen tài
Tam tac ngoi ken tai
“Hoa tay thảo những nét
“Hoa tay thao nhug net
Như phượng múa rồng bay”
Nhu fuz mua rog bay”
Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Nhug moi nam moi vag
Người thuê viết nay đâu?
Nguj thue vid nay dau?
Giấy đỏ buồn không thắm
Jay do bul kog tham
Mực đọng trong nghiên sầu
Muc dog trog ngil sau
Ông đồ vẫn ngồi đấy
Og do van ngoi day
Qua đường không ai hay
Qa duz kog ai hay
Lá vàng rơi trên giấy
La vag roi tren jay
Ngoài trời mưa bụi bay
Ngoj troi mua bui bay
Năm nay đào lại nở
Nam nay dao lai no
Không thấy ông đồ xưa
Kog thay og do xua
Những người muôn năm cũ
Nhug nguj mul nam cu
Hồn ở đâu bây giờ?
Hon o dau bay jo?
Sau đây là một đoạn đầu trong “Truyện Kiều” của đại thi hào Nguyễn Du được viết theo cách viết tắt chữ không dấu:
Trăm năm trong cõi người ta
Tram nam trog coi nguj ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Chu tai chu meh keo la get nhau
Trải qua một cuộc bể dâu
Trai qa mot cus be zau
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng
Nhug diw trog thay ma dau don log
Lạ gì bỉ sắc tư phong
La j bi sac tu fog
Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen
Troi xah qen thoi ma hog dah gen
Cảo thơm lần giở trước đèn
Cao thom lan jo trus den
Phong tình có lục còn truyền sử xanh
Fog tih co luc con tryl su xah
Rằng năm Gia Tĩnh triều Minh
Rag nam Ja Tih triw Mih
Bốn phương phẳng lặng hai kinh vững vàng
Bon fuz fag lag hai cih vug vag
Có nhà viên ngoại họ Vương
Co nha vil ngoj ho Vuz
Gia tư nghĩ cũng thường thường bậc trung
Ja tu ngi cug thuz thuz bac trug
Một trai con thứ rốt lòng
Mot trai con thu rot log
Vương Quan là chữ, nối giòng nho gia
Vuz Qan la chu, noi jog nho ja
Đầu lòng hai ả tố nga
Dau log hai a to nga
Thúy Kiều là chị, em là Thúy Vân
Thuy Cìw la chi, em la Thuy Van
Mai cốt cách, tuyết tinh thần
Mai cot cak, tyd tih than
Một người một vẻ, mười phân vẹn mười
Mot nguj mot ve, muj fan ven muj

C.VIẾT TẮT CHỮ CÓ DẤU

Bài này không trình bày cách viết tắt chữ có dấu vì khi viết tin nhắn hoặc chat chúng ta ít dùng chữ có dấu.
Những ai thích tạo một phong cách mới khi viết tắt chữ có dấu thì xin đọc bài “Cách ghi nhanh chữ Việt” ở http://vietpali.sourceforge.net/binh/CachGhiNhanhChuViet.pdf . Cách viết tắt chữ có dấu cũng theo phương thức tương tự như cách viết tắt chữ không dấu.

IV.KẾT LUẬN

Ngôn ngữ viết tắt đã và sẽ được tiếp tục sáng tạo nhiều kiểu mới lạ để thích nghi với thời đại bùng nổ thông tin internet. Hy vọng bài viết này góp một phần nhỏ trong việc sáng tạo ngôn ngữ viết tắt.
Việc người dùng thường xuyên sử dụng ngôn ngữ viết tắt trong tin nhắn, chat, IM (Instant Messaging) không gây tác động tiêu cực đến kỹ năng ngôn ngữ cơ bản của họ, nghiên cứu mới nhất tại Canada kết luận.
Trong công trình nghiên cứu được đăng tải trên tạp chí American Speech số mùa xuân 2008, dưới tiêu đề “Linguistic Ruin? LOL! Instant Messaging and Teen Language” (tạm dịch: Phá hỏng ngôn ngữ? Ha ha! Nhắn tin nhanh và ngôn ngữ tuổi Teen), hai chuyên gia Sali Tagliamonte và Derek Denis, sau khi phân tích hơn 1 triệu từ thường gặp trong giao tiếp IM (Instant Messaging) – được sử dụng bởi 72 người trẻ trong độ tuổi từ 15 đến 20, đã kết luận:
“…Tin nhắn IM không hề phá hỏng khả năng ngôn ngữ của thế hệ trẻ, mà là một trải rộng mới cho sự phục sinh của ngôn ngữ.
Thật ra, công việc nghiên cứu ngôn ngữ IM này có vẻ đã lạc hậu và đề cập chỉ một phần rất nhỏ những gì hiện đang sinh sôi nảy nở. Sự bùng nổ của thế giới thông tin hiện đại thì luôn luôn phát triển. Từ khi chúng tôi tiến hành việc khảo cứu này, các phương thức mới hơn để giao tiếp trực tuyến đã được mở rộng, bao gồm các trang mạng có tính tập thể mọc lên như nấm (vd: MySpace, Facebook), những game trực tuyến nhiều người chơi một lúc (vd: World of Warcraft), và nhiều cách thức thông tin trực tuyến mới lạ khác chưa được kể đến. Đồng thời, việc dùng tin nhắn trên điện thoại di động hiện đã rất phổ biến ở Bắc Mỹ, cũng tạo ra một phương thức liên lạc sẽ làm thay đổi bản chất của thông tin….
…Tìm kiếm và nghiên cứu những trạng thái muôn màu của ngôn ngữ mới lạ, đang biến động một cách hấp dẫn, sẽ cho thấy những phát triển này sẽ là một cổng vào để hiểu được sự thông tin của nhân loại trong tương lai và ngay cả có thể là sự thấu hiểu sâu sắc hơn về tính năng của ngôn ngữ” *.
_____________
(*) “…IM is not the ruin of this generation at all, but an expansive new linguistic renaissance.
Indeed, this study of IM language is likely already behind the times and taps only a very small part of what is even now developing. The insurgence of new media into the contemporary world of communication is always expanding. Since we conducted this study, newer and trendier ways to interact online have developed, including mushrooming social-networking Web sites (e.g. MySpace, Facebook), multiplayer online role-playing games (e.g. World of Warcraft), and undoubtedly untold other newfangled ways to communicate online. Simultaneously, the use of text messaging on mobile phones has gained in popularity in North America, providing yet another medium that will shape and reshape the nature of communication…
… To seek out and study the intriguingly new and still evolving linguistic varieties that will emerge from these developments will be a gateway to understanding the future of human communication and perhaps even greater insights into the language faculty itself.”
http://americanspeech.dukejournals.org/cgi/reprint/83/1/3.pdf(American Speech, Vol. 83, No. 1, Spring 2008 doi 10.1215/00031283-2008-001, page 27).